Lúa là cây lương thực chủ đạo của Việt Nam và cũng là một trong những nguồn sản phẩm nông sản xuất khẩu nổi tiếng. Lúa nước được trồng ở miền Bắc với hai vụ mùa chính, nhưng số vụ trong năm sẽ có sự thay đổi tùy theo vùng miền. Tổng thời gian từ khi gieo trồng đến khi thu hoạch có thể mất từ 3 cho tới 4 tháng hoặc lâu hơn tùy theo giống lúa và điều kiện khí hậu. Trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển của cây lúa, người nông dân cần liên tục theo dõi qua từng giai đoạn để đảm bảo cây lúa luôn khỏe mạnh và phòng trị sâu bệnh kịp thời.
Sâu cuốn lá nhỏ trên lúa là một bệnh xuất hiện phổ biến và thường gây thành dịch hại lớn và để lại thiệt hại nặng trên cây. Vì thế, bà con nông dân cần phải chú ý đến các phương pháp phòng trị để hạn chế tối đa thiệt hại cho cây trồng.
Nguyên nhân gây bệnh sâu cuốn lá trên cây lúa
Sâu cuốn lá (Cnaphaclocrocia medinalis) có đặc điểm gây hại bằng cách nhả tơ, kết hai mép lá lại theo chiều dọc thành ống để sinh sống và gây hại bên trong. Chúng ăn phần thịt lá, chỉ chừa lại lớp biểu bì khiến lá lúa bị giảm diện tích quang hợp, mất diệp lục tố dẫn đến sinh trưởng kém, nếu gây hại khi lúa đòng trổ sẽ khiến hạt bị lép lửng, mất năng suất. Sâu tấn công mạnh trên diện rộng sẽ làm ruộng bị hại trở nên xơ xác. Bên cạnh đó vết thương nơi mép lá còn tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn xâm nhập gây thêm nhiều bệnh cho lúa.
Triệu chứng gây hại
Lá lúa bị cuốn, sâu non ăn biểu bì mặt trên và diệp lục của lá dọc theo gân lá tạo thành những vệt trắng dài, các vệt này có thể nối liền với nhau thành từng mảng làm giảm diện tích quang hợp và đặc biệt là trên lá đòng hoặc lá công năng sẽ làm giảm năng suất rõ rệt.
Đặc điểm hình thái
- Ngài: Mép trước của cánh trước có màu nâu vàng, có hai vệt xiên màu nâu đen từ trên mép cánh xuống 2/3 cánh.
- Trứng: Hình bầu dục có vân mạng lưới rất nhỏ, đẻ từng quả ở mặt trên và mặt dưới lá, trứng mới đẻ có màu hơi đục khi gần nở chuyển màu ngà vàng.
- Sâu non: Sâu non có 5 tuổi, mới mở màu trắng trong, đầu có màu nâu đen. Khi lớn cơ thể chuyển màu xanh lá mạ – màu vàng, đầu màu nâu sáng.
- Nhộng có màu vàng – nâu đậm, thường thấy trong lá bị cuốn.
Đặc điểm sinh học, sinh thái và gây hại
* Vòng đời:
- Vòng đời sâu cuốn lá nhỏ từ 28 – 36 ngày.
- Thời gian đẻ trứng: 6 – 7 ngày;
- Sâu non: 14 – 16 ngày;
- Nhộng: 6 – 7 ngày;
- Trưởng thành sống: 2 – 6 ngày.
Đặc điểm sinh học và gây hại: Ngài trưởng thành hoạt động đẻ trứng về đêm, ban ngày ẩn nấp; có xu tính mạnh với ánh sáng, con cái mạnh hơn con đực. Ngài thường tìm những ruộng xanh tốt để đẻ trứng. Mỗi con cái có thể đẻ trên 100 quả trứng, rải rác trên lá lúa
Sâu non có 5 tuổi: Tuổi 1 rất linh hoạt có thể bò khắp trên lá, chui vào lá nõn, mặt trong bẹ lá hoặc bao lá cũ; tuổi 2, 3 trở đi nhả tơ để khâu 2 mép lá cuốn thành tổ nằm trong đó gây hại. Sâu có khả năng di chuyển ra khỏi bao cũ để phá hại lá mới, mỗi con sâu non có thể phá hại từ 5 – 9 lá. Thời gian di chuyển thường vào buổi chiều (từ 6 giờ – 9 giờ tối); ngày trời mưa hoặc râm mát thì có thể di chuyển bất cứ lúc nào trong ngày.
Biện pháp phòng trừ
Biện pháp canh tác, kỹ thuật
- Vệ sinh đồng ruộng, làm sạch cỏ dại,
- Điều chỉnh mật độ cấy phù hợp,
- Bón phân cân đối, hợp lý, đặc biệt bón phân đạm vừa phải.
Biện pháp sinh học
Chú ý bảo vệ hoặc bổ sung thiên địch như ong mắt đỏ Trichogramma sp., nấm… Ký sinh thiên địch của sâu cuốn lá nhỏ rất đa dạng từ các loài ong, nấm, các loài ăn thịt…
Biện pháp hóa học
Dùng các loại thuốc Padan 95SP, Regent 800WP, Sumithion 50EC, Karate 2.5EC… Phun khi sâu còn tuổi 1-2 mới có hiệu quả cao. Thời điểm phun thuốc thích hợp nhất:
- Sự phát dục của sâu cuốn lá nhỏ phụ thuộc vào sự sinh trưởng, phát triển của từng trà lúa. Trên cùng một cánh đồng có nhiều trà lúa cấy ở các thời vụ khác nhau. Thì trứng sâu cuốn lá nhỏ nở rộ cũng ở các thời điểm khác nhau. Những ruộng lúa cấy trước, nhanh tốt; ruộng lúa thừa đạm, lá xanh đen, những ruộng gần khu dân cư, gần đường quốc lộ. Khi trời tối sẽ có nhiều ánh sáng nên mật độ bướm sẽ cao hơn; trứng sâu cũng nở sớm hơn.
- Phun sau khi ngớt bướm 2 – 3 ngày (thăm đồng 2 ngày/lần. Xua ngọn lá lúa kiểm tra thấy mật độ bướm giảm đột ngột so với thời điểm bướm ra rộ). Khi lúa xuôi trái, sâu cuốn lá nhỏ không phá hại nữa mặc dù mật độ bướm rất cao trước đó.
- Chỉ phun trừ sâu Cuốn lá nhỏ trên những diện tích có mật độ sâu non đến ngưỡng phòng trừ (từ 50 con/m2 trở lên đối với giai đoạn đẻ nhánh, từ 20 con/m2 trở lên đối với giai đoạn làm đòng).
