Căn bệnh thương hàn ở gà và gia cầm chủ yếu do vi khuẩn Salmonella gây bệnh. Căn bệnh này thường cấp tính nếu là gà con và trở thành mãn tính nếu là gà lớn. Đây là căn bệnh khá nguy hiểm với gia cầm vì nó gây hoại tử niêm mạc và đường tiêu hoá, cơ quan phủ tạng của gà. Căn bệnh được ghi nhận lần đầu tại Anh do ông Klein phát hiện sau nhiều trận dịch lớn. Sau nhiều năm nghiên cứu thì đến năm 1900, ông Rettger (Mỹ) đã nghiên cứu và phân chi bệnh ra thành nhiều chủng khác nhau.
Vào những ngày đâu bệnh được phân thành 2 chủng lớn đó là bệnh thương hàn gà lớn và bệnh lỵ gà nhỏ. Tuy nhiên đến ngày nay qua rất nhiều nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra nguyên nhân gây ra hai căn bệnh này là giống nhau nên đã xếp chung thành một chủng.
Tác nhân gây bệnh thương hàn ở gà
Bệnh này gây thiệt hại khá lớn cho người chăn nuôi. Ở thể cấp tính tỷ lệ chết cao, 70 – 100%. Bệnh thương hàn gà lây theo 2 đường chính. Một là lây gián tiếp do gà mang bệnh bài thải ra ngoài môi trường vào thức ăn, nước uống, chất độn chuồng rồi lây lan cho gà khỏe. Hai là lây trực tiếp qua trứng.
Bệnh do vi khuẩn Salmonella gallinarum và Salmonella pullorum gây ra. Bệnh có thể lây lan từ mẹ sang con và truyền giữa các con gà trong đàn. Vi khuẩn từ buồng trứng xâm nhập vào phôi hoặc từ lỗ huyệt lây lan qua vỏ trứng. Rồi vào trong máy ấp trứng và truyền lây cho gà con. Quá trình lây truyền ngang có thể xảy ra thông qua tiếp xúc trực tiếp với cá thể bệnh. Hoặc gián tiếp thông qua tiếp xúc với thức ăn, nước uống, chất thải. Hay dụng cụ chăn nuôi mang mầm bệnh.
Triệu chứng
Mỗi lứa tuổi gà khi mắc bệnh thương hàn sẽ có những triệu chứng khác nhau.
Ở gà con
Gà bị tiêu chảy, phân trắng xuất hiện chất nhày, đặc biệt là vùng lông xung quanh hậu môn dính phân bết lại. Túi lòng đỏ không tiêu có mùi hôi khắm, trong có chứa chất nhầy màu trắng. Giải phẫu thấy gan và lá lách sưng to, xuất hiện nhiều điểm hoại tử có màu trắng lấm tấm. Quan sát thấy thận gà sung huyết đỏ, phổi tim và thành dạ dày có nhiều điểm trắng xám nhạt. Màng ngoài bao quanh tim có chứa nhiều dịch rỉ vàng. Ruột viêm với các mảng trắng trên niêm mạc ruột. Gà có thời gian ủ bệnh khoảng từ 3 – 4 ngày, ở thể cấp tính tỷ lệ chết cao, từ 70 – 100%.
Ở gà trưởng thành
Thường có biểu hiện tiêu chảy phân loãng màu xanh, khát nước, mào nhợt nhạt. Gà mái bị bệnh xoang bụng tích nước do viêm buồng trứng và viêm phúc mạc, bụng gà trễ xuống. Gà ốm yếu, giảm ăn, sụt cân. Với gà đẻ, tỷ lệ đẻ giảm, ống dẫn trứng và buồng trứng bị viêm, nang trứng méo mó dị hình. Gà trống bị bệnh thì chủ yếu là viêm dịch hoàn.
Cách phòng bệnh thương hàn cho gia cầm
Muốn phòng bệnh đạt kết quả tốt thì phải bắt đầu từ khâu ấp trứng. Trứng ấp phải được nhập từ những cơ sở không có bệnh. Khi phát hiện bệnh phải cách ly con ốm, về nguyên tắc phải tiêu diệt toàn đàn. Xử lý phân gà, rác chất độn chuồng. Sát trùng chuồng trại, chú ý đến mật độ nuôi hợp lý. Dùng formol để xông lò ấp trứng để tiêu diệt mầm bệnh. Thường xuyên kiểm tra vệ sinh máng ăn, máng nước, bổ sung các nguyên tố vi lượng, vitamin để tăng sức đề kháng cho gà.
Phương hướng điều trị phù hợp
Gà mắc bệnh thương hàn, điều trị thường ít mang lại hiệu quả. Trộn Tetracylin hoặc Oxytetracyclin vào thức ăn. Trộn 1 – 2 g với 10 kg thức ăn, cho ăn 5 – 7 ngày. Dùng thuốc Streptomycin để tiêm bắp. Trợ sức và nâng cao thể trạng gà. Ngoài việc sử dụng thuốc trị bệnh thương hàn gà, người nuôi cần bổ sung thêm các chất điện giải, vitamin, men tiêu hóa, khoáng chất để tăng cường sức khỏe cho gà nuôi. Hòa dung dịch B – Complex vào nước cho uống: 50 ml pha với 3 lít nước cho 100 gà uống.
