Cây Atiso có tên khoa học là Cynara scolymus, là loài thực vật có lá gai được tìm thấy ở miền Nam châu Âu từ hàng ngàn năm nay, lúc xưa loài cây này được người Hy Lạp và La Mã cổ đại trồng lấy hoa để ăn. Một cây Atiso trưởng thành có thể có chiều cao lên đến 1,5 thậm chí 2m, lá cây rất dài có kích thước trung bình khoảng 50 – 80 cm, cây Atiso được trồng đầu tiên ở Naples vào thế kỷ thứ 15, hiện nay người ta trồng loài thực vật này không chỉ dùng lá bắc và hoa để ăn mà còn để phục vụ trong y học.
Các dưỡng chất trong cây atiso có tác dụng làm hạ cholesterol và urê trong máu, lợi tiểu và góp phần ngăn ngừa các triệu chứng bệnh về gan và thận, hoa atiso còn rất tốt cho sức khoẻ, nó mang lại khoảng 9,3% carbohydrate, 1,5% chất xơ, rất ít chất béo và protein, năng lượng cung cấp rất thấp, chỉ khoảng từ 40 đến 50 calo nhưng lại rất giàu vitamin và chất khoáng, lượng đường thấp nên đặc biệt thích hợp cho người bị đái tháo đường, vậy phương pháp trồng và chăm sóc cây atiso như thế nào để đạt hiệu quả và cho năng suất cao?.
Một vụ trồng cây Atiso bắt đầu khi nào?
- Vụ sớm: Trồng cây tháng 4-5, thu hoạch cuối kỳ tháng 2-3.
- Vụ muộn: Trồng từ tháng 7, tháng 8 dương lịch. Sau khi trồng 2, 3 tháng, bắt đầu tỉa lứa lá đầu tiên. Các lần tỉa lá tiếp theo được thực hiện cách nhau một tháng.
Cách chọn đất và làm đất để trồng cây an toàn
Đối với cây Atiso, nên chọn đất trồng có hàm lượng hữu cơ cao. Độ ẩm và khả năng thoát nước tốt, độ ẩm trong đất phải đạt hơn 85%. Ngưỡng pH thích hợp để trồng cây là từ 5,5 – 6,5. Đối với những vùng có nhiệt độ tương đối thấp như Đà Lạt. Hằng năm cần kiểm tra và cân bằng lại độ pH. Khi trồng Atiso bà con có thể tận dụng trồng luân canh với các cây họ đậu. Cây hoa và rau, không nên trồng thâm canh hoặc trồng liên tiếp nhiều vụ sẽ làm cây không đạt năng suất. Cũng như tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển. Trước khi trồng cây, bà con nên dọn dẹp sạch cỏ. Cày bừa sâu để làm thoáng đất cũng như tiêu diệt các mầm bệnh đang ẩn trong đất.
Gieo trồng Atiso như thế nào?
- Quy cách luống ươm: 1,2 – 1,3m; trồng: 4 – 5 hàng, cây x cây: 15 – 20cm.
- Trồng Atiso bằng cây con: Một vài loại Atiso đẻ cây non, người ta chỉ cần tách những cây non ra và trồng.
- Trồng Atiso bằng hạt: Gieo hạt vào mùa xuân, nên dùng đất nhiều chất mùn tốt để tránh hột giống bị hư. Sau khi mọc được hai lá thì trồng trồng cây non vào bịch và cứ hai tuần tưới một lần.
Quy trình chăm sóc
Tưới nước
Sau khi trồng cây giống xong, bà con có thể phủ 1 lớp rơm khô mỏng lên bề mặt luống để giữ ẩm cho cây. Đối với giai đoạn vừa mới trồng cây và vào mùa khô, cần tưới nước đầy đủ cho cây, 2 lần/ngày tưới vào lúc sáng sớm, chiều mát. Vào mùa mưa, có thể giảm lượng nước tưới xuống, thay vào đó nên chú đến việc thoát nước kịp thời cho cây để cây không bị ngập úng.
Bón phân
Bón phân (tính cho 1 ha/vụ): Phân chuồng hoại mục: 150 – 300m3; phân lân vi sinh (LVS) 500kg; vôi bột 1.000 – 1.500kg; phân vô cơ: N-P-K 2.000 – 2.600kg lượng nguyên chất, có thể dùng phân đơn hoặc phức hợp theo lượng trên.
Phương pháp bón
- Bón lót toàn bộ phân chuồng, vôi, phân LVS rải đều khi làm đất; 1.000kg P2O5, đảo trộn thật đều trước khi trồng.
- Bón thúc lần 1, sau trồng từ 25 – 30 ngày, kết hợp cắt, tỉa lá kém chất lượng, bón 400 – 450kg NPK rải đều phân cách gốc 10 – 15cm.
- Bón thúc lần 2, sau trồng từ 50 – 60 ngày, bón 100kg N, 250kg P2O5, 150kg K2O rải đều phân cách gốc 15 – 20cm, kết hợp chăm sóc làm cỏ, vun đất nhẹ.
- Bón thúc lần 3, sau trồng 3 tháng, bón 150kg N, 100kg P2O5, 100kg K2O rải đều phân quanh gốc, kết hợp chăm sóc.
- Bón thúc lần 4, sau trồng 4 tháng, bón 150kg N, 100kg P2O5, 250kg K2O rải đều phân quanh gốc.
- Bón thúc lần 5, sau trồng 5 tháng, bón 350kg K2O rải đều phân quanh gốc. Bón thúc lần 6, sau trồng 6 tháng, bón 350kg K2O rải đều phân quanh gốc.
Lưu ý: sau các lần bón thúc đều phải tưới nước sau khi bón.
Tìm hiểu một số bệnh thường gặp ở cây Atiso và cách phòng ngừa
Bệnh đốm lá trên cây Atiso
Khi bị mắc bệnh này, cây Atiso thường xuất hiện những vết tròn màu vàng ở cả 2 bên bề mặt lá, nếu để lâu bệnh sẽ làm lá bị khô, cháy và rụng sớm, hoa và thân của cây cũng bị lây bệnh dần dẫn đến cành cong, hoa khô, về sau cây sẽ chết dần. Bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa, độ ẩm không khí cao. Để phòng trừ loại bệnh này, việc đầu tiên là phải thường xuyên kiểm tra tình hình sức khỏe của cây, tiến hành tiêu hủy những tàn dư, cây bị mắc bệnh để tránh lây lan. Chú trọng công tác thoát nước cho cây vào những mùa mưa, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây có sức đề kháng chống lại mầm bệnh.
Bệnh do bọ phấn gây ra trên cây Atiso
Bọ phấn thường sinh sôi, sinh trưởng ngay trên các mặt lá của cây Atiso, khi ăn bọ thường chích nhựa độc vào lá và thân cây, từ đó cây bị chảy mủ độc, nếu để lâu lá chuyển dần sang màu vàng và rụng sớm, cây còi cọc, không phát triển được, sau đó chết dần. Cách phòng tránh bệnh bọ phấn cần thường xuyên dọn vệ sinh vườn trồng, thường xuyên tỉa bới những cành mọc vượt, để tạo độ thông thoáng cho cây. Có thể sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phun định kỳ cho vườn 2 tháng/lần. Khi phát hiện cây bị bệnh, cần tiến hành cắt bỏ những phần đã bị nhiễm bệnh để tránh lây lan cho các cây khác.
Giai đoạn thu hoạch
Khi bắt đầu trổ nụ, nên để ý để có thể thu hoạch đúng thời điểm. Ðộ lớn vừa đủ trước khi lá bông bắt đầu mở. Trễ quá nụ sẽ bị cứng và trở nên như gỗ. Cắt nụ với cuống có độ dài từ 3 – đến 5cm. Cuống của Atiso có vị như nụ, vì vậy không nên vứt bỏ. Sau khi thu hoạch, nên cắt cuống đến tận chân và bón phân để thúc cây trổ mầm mới./.
